Rapport - Harassment in Dutch academia. Exploring manifestations, facilitating factors, effects and solutions.

Het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren publiceerde op 6 mei 2019 een onderzoek naar wangedrag en intimidatie in de wetenschap onder de titel ‘Harassment in Dutch academia. Exploring manifestations, facilitating factors, effects and solutions’. Het onderzoek is gebaseerd op 53 cases. Het rapport richt zich op de verschijningsvormen van harassment en de onderliggende patronen en doet aanbevelingen voor mogelijke oplossingen. Het onderzoek is in opdracht van het LNVH uitgevoerd door dr. Marijke Naezer, prof. dr. Marieke van den Brink en prof. dr. Yvonne Benschop, allen verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Wat is harassment?
Het rapport definieert harassment als overkoepelende term voor incidentele voorvallen en meer structurele vormen van wangedrag en intimidatie. Harassment wordt vervolgens in zes verschillende verschijningsvormen uiteengezet: obstructie van de wetenschapspraktijk, seksuele intimidatie, fysieke en verbale bedreiging, belediging, uitsluiting en het problematiseren van speciale behoeften. De zes vormen worden toegelicht met geanonimiseerde citaten uit de 53 cases.

Wat maakt dat het voorkomt?
De onderzoekers zetten in het rapport de mechanismen uiteen die wangedrag en intimidatie bevorderen. Het sterk hiërarchische karakter van de academie, de hoog competitieve en individualistische cultuur, het ontoereikend reageren op gevallen van harassment en het – al dan niet gedwongen – zwijgen van de slachtoffers, zijn de vier zogenaamde faciliterende kenmerken van de huidige wetenschapscultuur die maken dat wangedrag en intimidatie gemakkelijk kunnen ontstaan en niet of nauwelijks worden aangepakt.

Wat is het effect?
De gevolgen van harassment zijn groot, zo stellen Naezer, Van den Brink en Benschop. Het heeft zowel op professioneel vlak als binnen het privéleven enorme impact. Wangedrag en intimidatie schaden niet alleen het persoonlijke leven, ook de organisatie en wetenschap in het algemeen leiden eronder. Slachtoffers en hun collega’s zijn niet in staat het werk af te leveren dat zij wel zouden hebben gekund onder veiliger omstandigheden. Bovendien ontstaat er een uitstroom van hooggekwalificeerde wetenschappers.   

Wat is er aan te doen?
De onderzoekers beschrijven oplossingen op individueel, instellings- en cultureel niveau. Het aanpakken van harassment begint bij het bewust erkennen van de problematiek. Daarnaast zijn het genereren van kennis over harassment en het aanleren van een kritische houding met betrekking tot het eigen gedrag cruciaal. Ook het actief verwerven van competenties om goed te kunnen reageren op wangedrag en intimidatie, als slachtoffer, by-stander of agressor, zijn van belang. Daarnaast onderstrepen ze het belang van een gedegen systeem van melding, rapportage en aanpak van wangedrag en intimidatie, waarbij harassment ook daadwerkelijk consequenties heeft. Tot slot onderschrijven Naezer, Van den Brink en Benschop een zogenaamde ‘culture of care’ waarin het team centraal staat en waar diversiteit en inclusie de norm zijn en niet de uitzondering.

Breekijzer
Het is wellicht een inconvenient truth, zo stellen de onderzoekers, maar wangedrag en intimidatie in de wetenschap komen voor. Het wordt veroorzaakt en in stand gehouden door culturele en structurele factoren en kan desastreuze gevolgen hebben. Met het publiceren van het rapport, dat nadrukkelijk dient als startschot voor breder onderzoek, opent het LNVH het gesprek met en tussen de universiteiten en koepels over een niet te vermijden onderwerp. LNVH spreekt specifiek het leiderschap aan een expliciet zero tolerance beleid te voeren op het gebied van harassment en procedures rondom het aankaarten van harassment laagdrempelig, transparant en effectief te maken. Maatregelen die gezamenlijk moeten leiden tot een cultuurverandering binnen de wetenschap.

In reactie laten de universiteiten (Pieter Duisenberg, VSNU) weten: "We nemen deze signalen heel serieus. De universiteit moet een veilige omgeving zijn voor medewerkers, waar elke vorm van ongewenst gedrag onaanvaardbaar is. Dit is onlangs ook door alle universiteiten onderschreven in de gezamenlijke verklaring sociale veiligheid. Als universiteiten zijn we blij met de drie aanbevelingen die het LNVH doet in het rapport. We gaan deze gebruiken als concrete handvatten om hier mee aan de slag te gaan.’’

• Download rapport

Het rapport in de media

Geschreven artikelen:

• Vox “Vrouwen hebben meer duwtjes in de rug nodig”- 7 december 2018
• NRC “Van seksueel wangedrag tot sabotage van je onderzoek” - 5 mei 2019
• Vox “Vrouwen de dupe van academisch wangedrag” – 6 mei 2019
• NOS “Intimidatie en wangedrag op de Universiteit: Hij vroeg mij naar mijn seksleven” - 6 mei 2019
• VAWO “Werkomgeving universiteiten vaak sociaal onveilig” - 6 mei 2019
• Tijdschrift Lover “Gebrek aan erkenning en aanpak wangedrag in de academische wereld” – 6 mei 2019
• ScienceGuide “Doorbreek het stilzwijgen over intimidatie in de academie” – 6 mei 2019
• Trouw “Kleineren, roddelen, bedreigen: misstanden op universiteiten treffen vaker vrouwen dan mannen” – 6 mei 2019
• De Gelderlander “Universiteitspersoneel voelt zich onveilig: ‘Iedere dag met lood in schoenen aan het werk” – 6 mei 2019
• Trouw "Het regent klachten van intimidatie op universiteiten" - 16 oktober 2019

Radio-interviews:

• NOS radio-journaal van 6 mei (vanaf 1m10s)
• Radio 1 Spraakmakers van 6 mei 2019
• Radio 1 Nieuws en Co 16:30 van 6 mei 2019
• Radio 1 Dit is de dag 16:30 van 6 mei 2019
• BNR nieuwsradio ochtend van 6 mei 2019

TV-interviews:

• RTL Nieuws Laat van 6 mei (vanaf 0m30s)
• NOS 8-uur-journaal van 6 mei (vanaf 11m36s)

In de politiek

• Kamervragen van den Hul (PvdA) over intimidatie op de werkvloer bij
  universiteiten