Rapport - Verborgen verschillen in werktaken, hulpbronnen en onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden tussen vrouwelijke en mannelijke wetenschappers in Nederland

In de wetenschap bestaan er tussen mannelijke en vrouwelijke wetenschappers kleine, maar significante en stelselmatige verschillen in verdeling van werktaken, beschikking over hulpbronnen en resultaat van onderhandeling over arbeidsvoorwaarden. Kleine verschillen, waarvan een opeenstapeling over een gehele carrière kan leiden tot grote ongelijkheidssituaties, zo concluderen Van Veelen en Derks (Universiteit Utrecht) die in opdracht van het LNVH onderzoek deden naar beloningsverschillen en beloningscultuur. Van het feit dat dit zou komen doordat vrouwen minder onderhandelen, is volgens Van Veelen en Derks geen sprake.

Het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) liet het onderzoek uitvoeren onder de gehele populatie (M/V) universitair docenten, universitair hoofddocenten en hoogleraren van de 14 Nederlandse universiteiten, met als doel inzicht te krijgen in mogelijke verschillen tussen mannen en vrouwen wat betreft de invulling van het werk als wetenschapper, de omstandigheden waaronder dit werk wordt uitgevoerd en het proces rondom onderhandelingsgesprekken ter verbetering van arbeidsvoorwaarden. Dit rapport volgt op deel één van het onderzoek waarin het LNVH de verschillen in salaris en toelages tussen mannen en vrouwen in de wetenschap blootlegde.

Het LNVH ziet de resultaten van dit onderzoek als belangrijke input voor het huidige debat over de systeemherzieningen in de wetenschap daar waar het waarderen en belonen van wetenschap en de wetenschappers aangaat en als relevante informatie in het slechten van mogelijke obstakels op de weg naar de wetenschappelijke top. Het legt de conclusies dan ook voor aan de universiteiten, koepels en fundingorganisaties ter verdere discussie en toepassing.

Highlights:

Vrouwen minder beschikking over hulpbronnen
Vergeleken met mannen, rapporteren vrouwen dat ze minder toegang hebben tot de cruciale hulpbronnen die nodig zijn om het vak van wetenschapper naar behoren te kunnen uitvoeren, zoals onderzoeksmiddelen, reisbudget of assistentie. 

Minder tijd voor onderzoek 
Vrouwen besteden minder tijd aan onderzoek dan mannen. Ook na controle voor verschillen in onder andere promotiedatum, nationaliteit, en het wel of niet hebben van kinderen, rapporteren vrouwen op jaarbasis gemiddeld 70 uur –bijna 2 volledige werkweken- minder van hun tijd te spenderen aan onderzoek dan mannen. Daarnaast lijkt het wel of niet hebben van kinderen consequenties te hebben voor de afspraken die gemaakt zijn met de universiteit over beschikbare onderzoekstijd. Opvallend: onder wetenschappers zonder kinderen bleken vrouwen, ongeacht of zij fulltime of parttime werken, 4% minder tijd voor onderzoek te krijgen dan mannen. Dit verschil komt op jaarbasis neer op 70 uur.  

Vaker initiatief, minder onderhandelingsruimte
Van Veelen en Derks onderzochten tevens mogelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in het proces van het bespreken van arbeidsvoorwaarden naar aanleiding het verkrijgen van een persoonsgebonden onderzoeksubsidie, een functiewissel, en een functioneringsgesprek. Vrouwen grijpen een verkregen onderzoeksubsidie en een functioneringsgesprek vaker aan om in gesprek te gaan over arbeidsvoorwaarden dan mannen; dit man-vrouw verschil wordt verklaard door de gemiddeld lagere arbeidspositie van vrouwelijke wetenschappers ten opzichte van mannelijke wetenschappers. Als vrouwen vaker onderhandelen dan mannen, kan dat dus worden verklaard doordat ze vaker in situaties zitten waar nog veel winst te behalen valt. Opvallend is dat vrouwen systematisch minder ruimte ervaren om te onderhandelen dan mannen, aangeven het idee te hebben dat hun wensen minder serieus worden genomen en sterker de indruk hebben dat men vindt dat ze teveel vragen. Ook zijn vrouwen achteraf minder tevreden met de uitkomst van de onderhandeling dan mannen, en geven zij aan een vervelender gevoel overgehouden te hebben aan het proces. Van Veelen en Derks rapporteren nagenoeg geen verschillen in de inhoud van gesprekken over arbeidsvoorwaarden tussen mannen en vrouwen in de wetenschap.

Download het rapport hier.  
Liever in spreads? Klik dan hier. 

Erratum: 
In de eerste versie van dit rapport (maart 2019) werd op pagina 25 ten onrechte gerapporteerd dat specifiek onder wetenschappers mét kinderen vrouwen 5% minder tijd voor onderzoek krijgen dan mannen. De correcte uitkomst is dat onder wetenschappers zónder kinderen vrouwen 4% minder tijd voor onderzoek krijgen dan mannen. Deze wijziging is doorgevoerd op pagina 25 van versie 2 van deze rapportage en ook aanverwante stukken in de management samenvatting en conclusie zijn gecorrigeerd. Hierboven treft u de correcte versie.